تفسیر اذان از لسان گهر بار علی (ع)
سید جواد بهشتی

امام حسین (ع) فرمود : من و جمعی دیگر در مسجد نشسته بودیم كه مؤذن با گفتن «الله اكبر» اذان را آغاز كرد. امیر مؤمنان حضرت علی (ع) با شنیدن اذان به گریه افتاد،وما نیز از گریه ی او گریستیم . وقتی كه اذان پایان یافت، پدرم علی، رو به ما كرد و فرمود: « آیا می دانید مؤذن در اذان چه می گوید ؟»

عرض كردیم : « خدا و پیامبرش داناترند.» فرمود : « اگر می دانستید مؤذن چه می گوید كم می خندیدید و بسیار گریه می كردید» .

آنگاه مولای مؤمنان و پیشوای نمازگزاران، علی (ع) به تفسیر اذان پرداخت. خلاصه ای از فرمایشات آن حضرت به این شرح است :

حضرت فرمود :

* « الله اكبر» معانی بسیاری دارد، از جمله ی آنها این است كه یعنی خدای متعال موجودی ازلی و ابدی است. مؤذن با گفتن « الله اكبر» خبر می دهد از علم و قدرت و حلم و جود و كرم بزرگی پروردگار، « الله اكبر»؛ یعنی تنها خدای جهان جاودان خواهد ماند و جز خدا، همه ی موجودات جهان محكوم به فنا هستند .

* « الله اكبر»؛ یعنی خداوند از همه بندگانش بی نیاز است و به اعمال و عبادات هیچ یك از آنان احتیاجی ندارد ...

* « اشهد ان لا اله الا الله»؛ یعنی شهادت به یگانگی پروردگار تنها باید با معرفت و شناخت قلبی باشد و گویی مؤذن با گفتن این جمله اعلام می كند كه هیچ معبودی شایسته كرنش و پرستش نیست جز خدای عزوجل و هر معبودی باطل است جز ذات مقدس احدیت .

* « اشهد ان لا اله الا الله»؛ یعنی هیچ هدایت كننده ای نیست جز خدا .

* « اشهد ان محمداً رسول الله » ؛ یعنی محمد (ص) بنده و فرستاده و پیامبر و برگزیده ی خداوند است . او سید و سرور اولین و آخرین انسانهاست .

خداوند او را برای هدایت جهانیان و به حاكمیت رساندن دین اسلام فرمان داده است. هر كس با محمد (ص) به انكار و ستیز برخیزد و به او، و آیین نجات بخش او ایمان نیاورد، خدای عزوجل او را به دوزخ برد و هیچ گاه از آتش آن رها نیابد ...

* « حی علی الصلاه »؛ یعنی برخیزید و به سوی بهترین كارهایتان ( كه نماز است) بشتابید. دعوت پروردگارتان را اجابت كرده، برای رسیدن به آموزش او شتاب كنید. بپاخیزید و آتشهایی را كه ( با گناهانتان) بر پشت خود افروخته اید، (با نماز) خاموش كنید .

* «حی الصلاه»؛ یعنی برخیزید و به راز و نیاز با خدای بی نیاز بپردازید و حاجتهای خود را از او درخواست كنید. بسیار به یاد داشته باشید و قنوت و ركوع و سجود فراوان بجا آورید .

* « حی علی الفلاح» ؛ یعنی ای بندگان خدا ! به راه نجات رو آورید، راهی كه گمراهی و هلاكتی در آن نیست. خود را بالا بیاورید و به رشد و تعالی برسانید و به زندگانی جاودانه ای دست یابید، كه هرگز مرگی با آن نخواهد بود .

برخیزید و از دیگران سبقت گیرید و به رستگاری بزرگ و نعمتهای جاودان در جوار محمد مصطفی (ص) در جایگاه صدق، نزد خداوند مالك مقتدر دست یابید.

موذن با گفتن « الله اكبر الله اكبر» در پایان، اعلام می كند كه خداوند برتر از آن است كه آفریدگان او بدانند كه چه كرامتی نزد او است برای بنده ای كه دعوت پروردگارش را اجابت كند و مطیع فرمانش باشد و او را بشناسد و پرستش كند و او را دوست بدارد و با او انس بگیرد .

* « الله اكبر»؛ یعنی خداوند برتر از آن است كه كسی بداند كرامات او برای دوستانش، و عقوبت او برای دشمنانش تا چه اندازه ای است .

* « لا اله الا الله»؛ یعنی خداوند را بر مردم دلیل رسا و قاطع است، كه آن فرستادن پیامبران و بیان وظایف مردم و دعوت آنان به سوی حق است ...

علامه مجلسی از شیخ صدوق نقل كرده است كه راوی این حدیث به خاطر تقیه، جمله « حی علی خیر العمل» را ذكر نكرده است و در روایات دیگری آمده است كه از امام صادق (ع) معنای « حی علی خیر العمل» سؤال شد. حضرت فرمود: « خیرالعمل؛ یعنی ولایت اهل بیت (ع)» . و در حدیث دیگری می خوانیم: « خیر العمل» نیكی كردن به فاطمه اطهر (ع) و فرزندان بزرگوار آن بانوی بانوان می باشد . 

تفسير و پيام آيات نماز در قرآن

مقدمه:

در قرآن مجید آیات زیادی درباره‌ی نماز بیان شده و هر كدام از آن‌ها بیانگر اهمّیّت و ارزش خاص و جایگاه رفیع این عبادت مهم در پیشگاه خداوند است و آیات مربوط به نماز هر كدام تفسیر و پیام خاصی دارد. بعضی از آن‌ها به اهمّیّت بعد معنوی و ملكوتی نماز پرداخته و برخی از آیات نماز را مایه‌ی آرامش دل‌ها دانسته و تعدادی، نماز را عامل باز دارنده از زشتی و پلیدی معرفی نموده و بخشی دیگر نیز به بررسی نماز در ادیان گذشته و همراهی آن با عبادات دیگر از قبیل حج، جهاد، زكات و عدالت اجتماعی پرداخته است.

نكات قابل توجه:

1ـ تفسیر آیات نماز اقتباس شده از تفاسیر مجمع البیان، المیزان و نمونه و نور می‌باشد.

2ـ محور اصلی مباحث این مجموعه تفسیر نمونه است، چون این تفسیر از چهارده تفسیردیگر استفاده كرده، ولذا اگر نكته‌ای در تفسیر نمونه بیان نشده بود از تفسیر المیزان و مجمع البیان وتفسير نور استفاده كرده‌ایم تا از تكرار پرهیز شود.

ـ امیدوارم بتوانیم از آیات نماز به خوبی استفاده كرده و باعث حركت ما به سوی كمال نماز شود.